کتابخانه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم از سال ۱۳۶۱ همزمان با تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تأسیس گردید و از سال ۱۳۷۱ فعالیت اصلی خود را آغاز کرد. این کتابخانه به صورت مخزن باز است و دارای بیش از ۸۰ هزار عنوان کتاب فارسی و عربی و ۸ هزار عنوان کتاب لاتین است كه به كمك نرم افزار کتابخانه مي توان به جستجوي آنها پرداخت. این کتابخانه شامل دو سالن مطالعه است. یکی از سالن‌ها مخصوص اعضای هیئت علمی و سالن دیگر، سالن مطالعه دانشجویان می‌باشد. در سالن مطالعه اعضای هیئت علمی، هر میز مخصوص یک عضو هیئت علمی بوده که دارای کامپیوتر شخصی و کتابهای مورد نیاز در روی میز به صورت امانی برای استفاده به مدت طولانی وجود دارد. در بخش دانشجویان هم، دانشجویان می‌توانند از اين امكانات استفاده نمايند. در بخش خدمات الكترونيك سرويس پایگاه نرم افزار های پژوهشیوجود دارد که تقریباً تمام نرم‌افزارهای علوم انسانی و اسلامی موجود در بازار در این سرويس وجود دارد. اين سرويس براي كاربران پژوهشگاه و در بستر وب قابل استفاده مي باشد. يكي از ديگر بخش هاي كتابخانه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، بخش کتب و منابع مرجع است که به سه زبان انگلیسی، عربی و فارسی کتب مرجع در آنجا وجود دارد.
در بخش سالن نشریات، حدود ۹۰۰ عنوان مجله وجود دارد که ۷۰۰ عنوان آن به صورت جاری و مستمر دریافت میگردد كه در موضوعات گروههای یازده‌گانه پژوهشی، شامل: اقتصاد ، مدیریت ، علوم سیاسی ، جامعه شناسی ، روانشناسی ، فلسفه و کلام ، علوم تربیتی ، حقوق ، فقه، علوم قرآنی ، تاریخ اسلام و فلسفه علوم انسانی است.
این کتابخانه تخصصی وابسته به دفتر حضرت آیت الله سیستانی است؛ در سال ۱۳۷۶ عملا با هفت هشت هزار جلد کتاب تأسیس شد؛ کتاب های تفسیر و علوم قرآنی در حد امکان، محدودیت زمانی و مکانی نداریم؛ یعنی هر چه و در هر مکانی درباره قرآن و علوم قرآنی نوشته شده است و امکان دسترسی به آن داشته باشیم را تهیه می کنیم؛ به برخی از کشورها که دسترسی بیشتری داریم، منابع بیشتری تهیه و در بعضی کشورها با توجه به محدودیت هایی دسترسی کمتری داریم.
غیر از منابع تفسیر و علوم قرآنی مربوطه، برخی از کتاب های دیگر که نیازمندی اولیه محقق و مراجعه کننده را برطرف می کند، تهیه کرده ایم و در کتابخانه موجود است تا در حد پایین برای رفع نیازهایشان راه گشا باشد؛ مثلا دو دوره تاریخ اسلام، شرح حال عالمان و مؤلفان جهان اسلام، دانش نامه ها و دایره المعارف ها و غیره وجود دارد.
در این کتابخانه منشورات نیز موجود است؛ یعنی مجموعه ای به نام تراث الشیعه القرآنی درست می کنیم که رساله ها و نوشته های کوتاه قرآنی که در طول قرن ها نوشته شده و در کتابخانه ها به صورت نسخه خطی است را شناسایی و بازخوانی و تحقیق و به چاپ رسیده است که تا کنون هفت جلد آن منتشر شده و سه چهار جلد آن در حال انتشار است.
کتاب های این کتابخانه در دو حوزه کلان تفسیر و علوم قرآن(مباحث مقدماتی مرتبط با قرآن) تقسیم می شود؛ هر چند که کامپیوتر برای جست و جوی کتاب مورد نیاز موجود در کتابخانه قرار دارد، اما به لحاظ چینش درون کتابخانه ای سعی کرده ایم داخل کتابخانه را به صورت موضوعی تننظیم کنیم؛ یعنی همه تفسیر های نِحله ها(شیعه و سنی) در جای خاصی قرار دارد و به عنوان مثال حتی کتاب های تفسیری اهل سنت به تفکیک اشعری ها، معتزلی ها، معتمدی ها و غیره به صورت جدا هستند و هر کدام در داخل خود به صورت تاریخی چیده شده است.
در علوم قرآنی که حوزه اثر گذاری مذاهب این گونه خیلی جدی نیست، موضوعات به صورت محتوا چیده شده است، یعنی کتاب های مرتبط با ناسخ و منسوخ در یک جا، محکم و متشابه و همچنین کتاب های درباره تفسیر به صورت جداگانه تقسیم بندی شده اند.
همچنین کتابهای مقدس ادایان پذیرفته شده از جمله مسیحیت و یهودیت را هم خریداری می کنیم؛ یعنی انواع و اقسام انجیل ها و تورات های موجود و شرح، تفسیر و کتاب های انجیل ها و تورات های نوشته شده را تهیه می کنیم.
بخش اعظم کتاب های کتابخانه تفسیر و علوم قرآنی به زبان عربی است و بخش قابل توجهی نیز به زبان فارسی است؛ سایر زبان ها از جمله اردو و انگلیسی کمتر است؛ تقریبا حدود ۴۰ هزار جلد کتاب داریم؛ سلسله آثار متفرقه نیز در این کتابخانه وجود دارد که در مجموع شاید به ۵ هزار جلد برسد؛ یعنی احساس کردیم برخی از موضوعاتی که مطالعه موضوعی می کنند، شاید لازم باشد؛ به عنوان مثال کتاب کلانی درباره امر به معروف و نهی از منکر، کتاب کلانی درباره توحید در قرآن به صورت کلامی، همچنین درباره فرقه ها و مذاهب و رویکردهایشان به صورت جداگانه به صورت خیلی محدود تهیه کرده ایم.
یکی از کارهای سودمند و قابل توجهی که انجام داده ایم، جمع آوری پایان نامه های داخلی و خارجی است؛ تا جایی که امکان داشت پایان نامه های داخلی که در اختیار اساتید بود را جمع آوری کردیم، اما پایان نامه های غیر عربی در این کتابخانه بسیار کم است؛ همچنین بخش عظیمی از رساله های کشورهای عربی را در کتابخانه داریم و شاید بیش از هزار عنوان از رساله های به زبان عربی از کشورهای مختلف در کتابخانه تفسیر و علوم قرآنی وجود دارد که بسیار بسیار سودمند است.
قاعده مراجعه به این رساله ها همانند قاعده مراجعه به رساله های داخلی است و در مکانی جداگانه نسبت به هم قرار دارند؛ معمولا تمام پایان نامه را در اختیار پژوهشگر نمی گذارند و تنها در حد کلی می توان به این پایان نامه ها مراجعه و به عنوان منبع از استفاده کرد، به این صورت که ابتدا چکیده پایان نامه در اختیار پژوهشگر قرار می گیرد و در صورت نیاز، کل پایان نامه در اختیار قرار خواهد گرفت.
علاوه بر این که به دانشجویانی که می خواهند پایان نامه بنویسند، کتاب های مربوط به موضوع پایان نامه را در اختیارشان قرار می دهیم، کمک فکری، علمی و راهنمایی نیز ارائه خواهیم داد؛ به دنبال جمع آوری منابع پایان نامه ای هستیم، اما به دانشجویانی که پایان نامه خود را به این کتابخانه ارائه می دهند، خدمات خاصی ارائه نمی دهیم.
مراجعین
مراجعه کنندگان به کتابخانه تفسیر و علوم قرآنی را غالبا اساتید و طلاب بعد از سطح سه و دانشجویان بالاتر از کارشناسی ارشد را تشکیل می دهند؛ استقبال از این کتابخانه نیز بسیار خوب است؛ سالن مطالعه این کتابخانه تنها برای استفاده از کتاب های موجود در کتابخانه است و اجازه استفاده از سالن مطالعه برای خواندن سایر کتب خارج از کتابخانه داده نمی شود.
با توجه به محدودیت مکانی به طور متوسط روزانه حدود بیست سی نفر از سالن مطالعه استفاده می کنند؛ گاهی عالمان و اساتید درس خارج از جمله آیت الله داوری که در رجال شأن بسیار بالایی دارند، برای تحقیق به این کتابخانه مراجعه می کنند؛ همچنین آقای حسینی که از علمای بسیار بزرگ شرقیه است، بخش قابل توجهی از آثارشان را در این کتابخانه نوشته اند؛ طلاب غیر ایرانی نیز برای بهره مندی از منابع این کتابخانه مراجعه می کنند.
برای دانشجویان به لحاظ ایجاد فضای عناوین و موضوعات قابل توجه است؛ آنچه که بسیار مهم است، اثر گذاری کتابخانه های تخصصی در پژوهش است و ای کاش نهادها و جریان هایی در شهرهای بزرگ این کارها را انجام بدهند؛ گاهی مراجعه کننده هایی از تهران مراجعه می کنند و بر این باور هستید که اگر به کتابخانه های تخصصی موجود در قم مراجعه و از منابع موجود در این کتابخانه ها استفاده کنند، بیش از کتابخانه های دانشگاه تهران، ملی، مجلس بهره مند خواهند شد.
علت بهره مندی بیشتر از منابع این کتابخانه، دسترسی به کتب موجود است و قفسه کتاب ها به صورت باز اداره می شوند؛ محققان خودشان کتاب مورد نیازشان را برداشته و استفاده می کنند و گفته شده که کتب را پس از استفاده در قفسه ها نگذارند و این مسأله را به مسؤول مربوط واگذار کنند؛ برخی از قفسه کتاب های این کتابخانه که به صورت بسته اداره می شود، محدودیت کتاب دادن را ندارند، به این معنا که اگر محقق مراجعه کند و لیست ۳۰ عدد کتاب را بدهد، این تعداد کتاب به صورت یک جا به او داده می شود تا در کتابخانه استفاده کند.
بدون این که تذکر دهیم، بخش قابل توجهی از رساله ها، پس از استفاده از کتاب های این کتابخانه که نوشته شده اند، نسخه ای اهدا می شوند، وقتی به آثار تازه پدید آمده که نگاه می کنم، معلوم می شود که بخش قابل توجهی از آن، در این کتابخانه تهیه شده است؛ اثر گذاری این کتابخانه در پژوهش بسیار مهم است.
حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد کتابخانه های تخصصی قم به نسبت جهان اسلام بروز است؛ خرید ما از نمایشگاه بین المللی کتب و با مراجعه به یکی از نمایشگاه های کشورهای اسلامی در هر سال این کتابخانه ها را غنی کرده است و اطلاع از حوزه مطالعه کشورهای دیگر و مراکز پژوهشی قابل توجه است.
کتاب هایی که بیشترین تهیه کتاب را از آنجا داشتیم، لبنان، سوریه و عربستان بود که به کشورهای دیگر نیز دست پیدا می کردیم؛ بیشترین بازار کتابی که آن کتاب هایی را تهیه می کنیم، از کشور لبنان است؛ کشور سوریه در حال حاضر با مشکلات جنگ با مشکلاتی مواجه است و تنها دمشق که آرامش خاص خود را دارد، در آنجا نشر تعطیل نشده است و کتاب هایی منتشر می شود؛ درحال حاضر خرید از عربستان نیز تعطیل شده است؛ تا جایی که امکان داشته باشد برای خرید کتاب به نمایشگاه های کتاب بحرین، قطر، امارات و کویت، مغرب، مصر و اردن مراجعه می کنیم.
ساعات کار کتابخانه
این کتابخانه صبح ها ساعت ۸ تا ۱۳ آماده خدمت رسانی به خواهران و عصرها از ساعت ۱۵ تا ۲۱ برای استفاده برادران باز است؛ دانشجویان با کارت دانشجویی، اساتید با کارت مخصوص خود و علما نیز با ملبس بودن به لباس روحانیت می توانند از خدمات این کتابخانه بهره مند شوند.
این کتابخانه تحت حمایت حضرت آیت الله سیستانی اداره می شود و هیچگونه حمایت از سوی نهادهای حوزوی و دولتی نسبت به این کتابخانه صورت نمی گیرد.
کتابخانه الکترونیکی شیعه شامل منابع شیعی در زمینه های قرآن، احادیث، فقه، تاریخ، علوم، جغرافیا، رجال، کتابشناسی و غیره راه اندازی شد.
در کتابخانه الکترونیکی شیعه جستجو در همه موارد، عناوین و نویسندگان امکان دارد و همچنین فایل منابع به صورت الفبایی قابل دسترسی بوده و می توان در نوع منبع، جستجو را به سند، مقاله، پایان نامه، کتاب و غیره محدود کرد.
مشاهده منابع به صورت فایل های PDF و DOC و DOCX است و در ذیل هر عنوان از منابع، نویسنده منبع، نوع منبع و موضوع منبع مشخص شده است. همچنین آثار به زبان های انگلیسی، عربی، فارسی، فارسی – عربی و فرانسوی قابل دسترسی هستند.
فهرست موضوعات در این کتابخانه الکترونیکی علاوه بر اینکه در صفحه اصلی سایت در دسترس قرار گرفته است در فهرست موضوعات نیز به صورت درختواره قرار دارد که با کلیک بر روی هر کدام از موضوعات کلی، به آسانی به موضوعات جزئی تر می توان راه یافت. مثلا در حوزه جغرافیا، با کلیک روی آسیا، آسیای میانه، آسیای صغیر، جنوب و شرق آسیا، شامات، شبه قاره هند، ایران، عراق، جزیره العرب گشوده می شود که باز با کلیک روی هر کدام از این کشورها به تقسیم بندی جزئی تر دست می یابیم. همچنین در نمایش خطی منابع نیز تقسیم بندی ها از کل به جزء قرار گرفته و تعداد منابع مربوط به هر حوزه نیز مشخص است.
در کتابخانه الکترونیکی شیعه تا کنون ۲۲۲۴ منبع از ۱۲۷۵ نویسنده نهاده شده است که بالطبع این تعداد همواره روند افزایشی داشته و بر تعداد این منابع افزده خواهد شد.
اما تقسیم بندی موضوعی این سایت به این قرار است:
قرآن
منابع مربوط به قرآن را می توان در دو بخش تفاسیر و علوم قرآنی جای داد. در بخش تفاسیر کتاب های تفسیری شیعه و مقالات و پژوهش های مربوط به این موضوع قرار داده شده است. در بخش علوم قرآنی به مباحثی که در باره قرآن نگارش یافته توجه شده است. در این بخش نیز متون و پژوهشها و مقالات به تفکیک آمده است؛ همچنین مباحث مربوط به تحریف قرآن در این بخش آمده است.
این بخش شامل ۱۵۲ منبع است و زیر مجموعه های آن شامل تفاسیر، متون، علوم قرآنی است.
حدیث
منابع حدیثی را در دو بخش متون حدیثی و پژوهشها و مقالات تقسیم می کنیم. جمع کثیری از احادیث شیعه مربوط به ادعیه و زیارات شیعی است. کتاب های حدیثی و روایی و کتب ادعیه و همچنین کتاب های مربوط به تقویم و مناسبت های شیعی در این بخش آمده است.
این بخش شامل متون حدیثی شیعه، مقالات، ادعیه، زیارات و تقویم، زیارت عاشورا، زیارت جامعه، موسوعه، صحیفه سجادیه، دعای کمیل، کلیات، دعای ندبه و …. در این بخش فایل ۲۵۷ منبع بارگذاری شده است.
فقه
در این بخش متون فقهی اصلی شیعه در بخش متون و مقالات و پژوهشهای فقهی در بخش پژوهشها آمده است. در بخش پژوهش ها، مباحث مهم فقهی که مختص شیعه است، مانند: تقیه، جهاد، نماز ، وضو و غیره بیان شده است.
شامل متون، پژوهش های جهادی، توسل، نماز، زیارت قبور، تقیه و زنان و غیره است. ۸۵ منبع از ۷۹ نویسنده تاکنون در این قسمت بارگذاری شده است.
تاریخ
تاریخ شیعه دوره های پر فراز ونشیبی را به خود دیده است. دسته بندی این حوادث شامل بخش های متعدد و گسترده ای است. در این بخش مباحث تاریخی شیعه به چهار زیر شاخه تقسیم می شود. مهمترین بخش ها شامل تاریخ معصومین(ع)، به تفکیک موضوعات مربوط به هر یک از امامان (ع) را در خود جای داده است. در این بخش مباحث هر یک از ائمه در شاخه مربوط به خود دسته بندی شده است. در بخش دیگر تاریخ شیعه به صورت کلی از زمان شکل گیری تا کنون، مفهوم تشیع و مباحثی که به کل تشیع اختصاص دارد جای دارد. بخش سوم با نام تاریخ عمومی رویدادهای شیعی شامل قیام ها و جریاناتی که در دوره های مختلف اسلامی به وجود آمده است،و مربوط به دولت یا حکومت خاصی است و همین طور مرتبط با شیعه است تحت پوشش زمانی همان دوره بقرار داده است. در بخش چهارم دولت های شیعی به دلیل اهمیت آن در یک موضوع خاص دسته بندی شده است. در این دسته بندی نیز دولت های شیعه در کشورها و مناطق مختلف تفکیک شده است.
در این بخش ۴۶۷ منبع از ۳۳۲ نویسنده قابل بازیابی است.
جغرافیا
مقالات این بخش در حوزه جغرافیای شیعه در کشورها و شهرهای مختلف است. این تقسیم بندی بر اساس مناطق و بلاد اصلی دنیای اسلام در حوزه عراق، شامات، جزیره العرب و ایران و نقاط دیگر در افریقا، اروپا و امریکا خواهد بود. در این قسمت می توانید متون پژوهشهای مربوط به حضور و گسترش تشیع را در مناطق مختلف از دیرزمان تاکنون دنبال کنید.
۲۶۷ منبع از ۱۹۵ نویسنده در قسمت جغرافیای ای بوک شیعه بارگذاری شده است.
علوم
شیعه علاوه بر علوم دینی در زمینه علوم دیگر نیز دارای تالیفات و آثار با ارزشی است که می توان این علوم را در حوزه های علوم فلسفی و عقلی، علوم عرفانی، علوم طبیعی و علوم ادبی تقسیم کرد. تالیفات شیعیان در این حوزه ها در دوره های مختلف تاریخی در این قسمت جای می گیرد.
در این قسمت ۲۴ منبع را می توانید دانلود و استفاده کنید.
فرهنگ و تمدن
تفکر و اعتقدادات شیعی همان طور که در آثار مکتوب جهان اسلام نقش به سزایی ایفا کرد در هنر، فرهنگ، ادبیات و آداب و رسوم نیز تجلی یافت. این تجلی هنر شیعی را می توان در سه بخش: ادبیات، هنر و معماری و همچنین آداب و رسوم و فرهنگ شیعی تقسیم کرد. در هر یک از این بخش ها تقسیم بندی هایی انجام گرفته تا هر موضوع اختصاصی در محدوده خود جای گیرد. به این ترتیب شعر شیعی که از مهم ترین پایگاه های تجلی اندیشه شیعی است در یک بخش با تفکیک زیر مجموعه های ادبیات و شعر عاشورایی و غدیریه ها، شعرای شیعی و دیگر موارد مطرح شده است. در بخش مربوط به هنر و معماری، کتاب های مربوط به کتیبه ها، نقاشی ها، بناها، مسکوکات و دیگر آثاری که به صورت تمدنی تجلی پیدا کرده مطرح شده است.مراسمات، آیین ها، سوگواری ها، مباحث اجتماعی، زنان و خانواده مباحثی است که در بخش سوم و به تفکیک شاخه بندی شده است.
بیش از ۱۰۰ منبع از صد نویسنده را در فرهنگ و تمدن جستجو کنید.
کلام و فقه
این بخش که خود شامل دو موضوع است، به مباحث کلامی شیعی و فرق شیعی می پردازد. در بخش کلام و اعتقادات شیعه که بر اساس پنج محور اعتقادی شیعه تقسیم شده است، متون اعتقادی اصلی و قدیمی شیعه و مقالات و مکتوبات جدید جای گرفته است. همچنین در این بخش قسمتی با عنوان مناظرات در نظر گرفته شده که مباحث اختلافی بین شیعه و دیگر تفکرات و شبهات و مباحث مربوط به گفتگوی کلامی بین علما و دیگران بیان شده است و همین طور در قسمت کلیات، کتب های کلی درباره اعتقادات جای گرفته است.
اگر چه شیعه امروزه تنها به گروه امامیه اثنا عشریه اطلاق می شود ولی بر اساس تعاریف شیعه در طول تاریخ گروه هایی شکل گرفته اند که در مراجل مختلف از این فرقه جدا شده و گروه های مختلفی را تشکیل داده اند. برخی از این فرقه ها از بین رفته و برخی هنوز باقی هستند. در این بخش مهم ترین این فرقه ها دسته بندی شده و مباحث و آثار مربوط به آنان حمع آوری شده است. این قسمت، هم شامل آثاری است که خود این فرقه ها تالیف کرده اند و هم منابعی که دیگران در تایید یا رد آنان نوشته ند. همین طور هم آثار تاریخی و اصلی و همین طور جدید و پژوهشی را در بر می گیرد.
۳۶۷ منبع از بیش از ۲۵۰ نویسنده در این قسمت وب سایت بارگذاری شده است.
روحانیت و حکومت
روحانیت و حوزه ها به عنوان پایگاه اساسی اندیشه و رشد تفکرات شیعه مباحث متنوعی را در آثار مکتوب شیعه به خود اختصاص داده است. بر همین اساس مباحثی مانند تاریخ حوزه ها، تفکرات موجود در آن ها، روش ها و کتاب های درسی، مباحث مربوط به اجتهاد و مرجعیت، روش های و دیدگاه های علمای شیعه در این بخش جای دارد. علاوه بر این به دلیل اهمیت و نقش روحانیت و حوزه ها در شکل گیری تفکر و اندیشه سیاسی و فقه حکومتی شیعه، مباحث مربوط به ولایت فقیه، اندیشه سیاسی، فقه سیاسی ، حکومت، تشیع و انقلاب و تاثیرات آن ها در ایجاد حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه و تفکر شیعی، این بخش ها هر کدام به تفکیک در این بخش قرار گرفته است. در واقع هر آنچه مربوط به تفکر سیاسی و اندیشه حکومت شیعی است در این بخش جای دارد.
۱۴۳ منبع از ۱۱۶ نویسنده تاکنون در این قسمت قرار گرفته است.
رجال
بخش رجال مربوط به شناخت شخصیت های شیعی است. برخی کتاب ها به صورت تک نگاری به احوال و زندگی یک شخصیت اختصاص دارد. گاه به مجموعه ای از افراد که دریک ویژگی و مشترکند در یک مجموعه قرار می گیرند. این شخصیت ها در تراجم عمومی مطرح می شوند و گاه تعادی از شخصیت ها بر اساس منطقه ای خاص در یک کتاب جای می گیرند. هر یک از این گروه ها در این بخش در قسمت های تراجم تک نگاری، تراحم عمومی، تراجم منطقه ای و تذکره ها جای می گیرد. همچنین در این بخش به شرح خاندان ها، انساب، قبایل و گروه های شیعی که در گذشته و حال نقشی در تاریخ و تفکر شیعی داشته اند بیان شده است.
۲۹۳ اثر رجالی از ۱۷۴ نویسنده را اینجا می توانید دانلود کنید.
کتابشناسی
کتابشناسی شیعه از موضوعاتی است که علمای شیعه به آن توجه داشته اند. برخی از کتابشناسی ها از قدمت دیرینه ای برخوردارند که در قسمت متون معرفی شده اند. شناخت و نقد و بررسی و یا معرفی این کتاب ها در قسمت مقالات و پژوهشها جای می گیرد. همچنین نسخ خطی موجود نیز در این بخش دارای اهمیت ویژه ای است. معجم ها و فرهنگ های شیعی نیز به نوبه خود تفکیک شده و موضوع جداگانه ای را شامل می شود. مقالات در شناخت منابع به لحاظ روشی و موضوعی به سیره نگاری، مقتلن گاری، تاریخ نگاری و روش شناسی تقسیم شده است.
حساسیت برخی از منابع این سازمان همچون نسخه‌های خطی، اسناد، مطبوعات و اشیای موزه‌ای باعث شده تا کاربران نتوانند به سادگی به آنها دسترسی داشته باشند لذا به منظور حفاظت از آثار یاد شده و نیز تأمین امکانات جستجو و دسترس‌پذیری منابع مذکور، کتابخانه دیجیتال راه‌اندازی شد.
کتابخانه ديجيتالي سازمان کتابخانه‌ها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوي نيز يكي از كتابخانه‌هايي است كه براي نخستين‌بار طرح ايجاد آن در سال ۱۳۸۰ توسط مشاور علمي سازمان مطرح شد و با انجام مطالعات و نگارش طرح مطالعاتي (فاز اول) به طور رسمي از فروردين ماه ۱۳۸۳ با بهره‌گيري از ۳۵ منبع خارجي و شش منبع داخلي آغاز به كار كرد.
اين طرح آزمايشي دي‌ماه ۱۳۸۳ به اتمام رسيد و پس از آن طرح آزمايشي، فاز دوم كتابخانه ديجيتالي با استانداردهايي در امر ديجيتال‌سازي هر كدام از منابع و همراه با سياهه‌اي از منابع ديجيتالي تهيه شد. اين سياهه از بخش‌ها و ادارات مختلف سازمان استخراج شد و در دسترس قرار گرفت.
مرحله اجرايي (فاز سوم) اين پروژه در آذرماه ۱۳۸۶ آغاز شد. در اين مرحله منابع موجود در سازمان که مقرر شده بود ديجيتالي شوند، بر اساس اولويت‌بندي مصوب و در کميته کتابخانه ديجيتال سازمان درج شد و سپس نسخه ديجيتالي از منابع انتخابي تهيه و پس از تبديل به فرمت مورد نظر، به پايگاه اطلاعات کتاب‌شناسي مولتي مدياي سيمرغ وارد شد.
در كتابخانه الكترونيكي آستان قدس رضوي، پايگاه مولتي مدياي نسخه‌هاي خطي و پايگاه كتاب‌هاي فارسي در منابع اين كتابخانه موجود است و محققان و پژوهشگران مي‌توانند از طريق مراجعه به قسمت جست‌‌وجو در منابع کتابخانه درصفحه اول وب سايت سازمان به منابع مورد نظر دست پيدا كنند.
ویژگی های کتابخانه دیجیتال
از آنجا که کتابخانة دیجیتال سازمان کتابخانه‌ها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی صورت دیجیتال شدة کتابخانة سنتی است؛ بنابراین، این کتابخانه هر دو نوع منابع الکترونیکی و کاغذی را دربرگرفته و در کنار کتابخانة موجود راه‌اندازی می‌شود. برخی از ویژگی های کتابخانة دیجیتال سازمان به شرح زیر می باشد:
امکان دسترسی از راه دور برای منابع خود را فراهم نموده است؛
از امکانات بسیار قدرتمند جستجو و مرور منابع بهره گرفته، برای ایجاد امکانات جستجوی منابع از فراداده‌های استاندارد استفاده می کند؛
برای دسترسی سریع و کارآمد، امکانات جستجوی متعددی از طریق عنوان، نویسنده، موضوع، ناشر و… فراهم آورده است؛
قابلیت‌های جستجو با کمک عملگرهای بولی، مجاورت، کوتاه‌سازی واژه و… را در نظر گرفته است؛
آن دسته از منابع دیجیتال که خارج از حوزة مدیریتی و محیط فیزیکی این کتابخانه است را نیز دربر می گیرد. دسترسی به این‌گونه منابع با ایجاد پیوندهای فرامتن امکان‌پذیر می باشد؛
تا حد امکان، اطلاعات توصیفی ضروری مربوط به نسخه‌های خطی و اسناد را همراه مدرک مربوط ارائه می کند؛
بسته به نوع منبع اصلی، از قالبهای متنوع مدارک (متنی، تصویری و صوتی) استفاده می کند. (کمیته کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی،۱۳۸۴).
دانشجویان، اساتید و محققان به منظور دسترسی به مجموعه منابع این کتابخانه می‌توانند از طریق سامانه الکترونیکی آن به آدرس http://digital.aqr.ir اقدام کنند.
نمايندگان مراكز، موسسات علمي، آموزشي و كتابخانه‌هاي بزرگ كشور مانند مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت عليهم السلام، مرکز دايره المعارف بزرگ اسلامي، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، سازمان فعاليت‌هاي قرآني دانشجويان کشور، موسسه فرهنگي و اطلاع‌رساني تبيان و شرکت پارس آذرخش، اعضاي نشست‌هاي تخصصي كتابخانه‌ها، موزهها و مركز اسناد آستان قدس رضوي را تشكيل مي‌دهند.
کتابخانهٔ آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین کتابخانه‌های ایران و خاورمیانه است که در شهر مشهد قرار دارد. نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال ۱۳۳۰ ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی کنونی ساخته شد. سپس در سال ۱۳۵۶ ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.ساخت بنای ساختمان کنونی نیز که از سال ۱۳۶۰ ش. آغاز شده بود در سال ۱۳۷۲ ش. به پایان رسید و از نیمه دوم سال ۱۳۷۳ ش. مورد بهره برداری قرار گرفت.
تاریخچه
از حدود سال ۱۱۵۰ هجری قمری، مکان ویژه‌ای برای کتابخانه در آستان قدس رضوی در نظر گرفته شد، اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن ۱۴ شمسی برمی‌گردد. همین امر مهمترین سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روز افزون محققان و کتاب خوانان به این مکان به شمار می‌رود.
نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال ۱۳۳۰ ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته شد. سپس در سال ۱۳۵۶ ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.
ساخت بنای ساختمان کنونی نیز که از سال ۱۳۶۰ ش. آغاز شده بود در سال ۱۳۷۲ ش. با مساحت ۸۰۰/۲۸ متر مربع زیربنا به پایان رسید و از نیمه دوم سال ۱۳۷۳ ش. مورد بهره برداری قرار گرفت. این ساختمان در سالروز میلاد حضرت ثامن الحجج(ع) مطابق با ۲۲ فروردین سال ۱۳۷۴ شمسی طی مراسمی با حضور رئیس جمهور وقت، اکبر هاشمی رفسنجانی، تولیت آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیتهای فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.
پنج باب کتابخانه در قبل از انقلاب به بیش از ۵۲ باب کتابخانه در بعد از انقلاب افزایش یافته است که ساخت بنای کنونی کتابخانه مرکزی در سال ۱۳۷۴ با مساحت ۲۸ هزار و ۸۰۰ مترمربع زیربنا، یکی از توسعه‌های کتابخانه‌ای می‌باشد
ساختار اداری سازمان
در رأس سازمان، هیئت مدیره و رئیس سازمان قرار دارند. سازمان از سه معاونت؛ هماهنگی، امور کتابخانه‌های وابسته، و امور موزهها، دو مدیریت؛ اسناد و مطبوعات و کتابخانه دیجیتال، اداره امور عمومی، اداره روابط عمومی و امور بین‌الملل، اداره فنّاوری اطلاعات و چند واحد کارشناسی تشکیل شده است.
معاونت هماهنگی
معاونت هماهنگی، شامل سه اداره است:
اداره مخطوطات؛
اداره کتابخانه عمومی؛
اداره خدمات کتابداری.
اداره خدمات کتابداری: این اداره با بخشِ‌های سفارش و فراهم آوری مواد، سازماندهی و آماده سازی مواد به فراهم آوری، سازماندهی، آماده سازی، اطلاع رسانی منابع کتابخانه مرکزی، کتابخانه‌های وابسته و موزه‌های آستان قدس رضوی به طور متمرکز مشغول است.
اداره مخطوطات: تهیه، نگهداری، فهرست‌نگاری و ثبت در رایانه، عکس‌برداری و تهیه میکروفیلم و لوح فشرده از کتابهای خطی و چاپ سنگی، جزوات، اسناد و دست‌نوشته‌های خطی و ارائه خدمات به محققان و مؤسسات فرهنگی داخل و خارج از کشور از اهم وظایف این قسمت است.
اداره کتابخانه عمومی: این اداره دارای ۲۰ تالار و مخزن (مخزن کتابهای چاپی، تالار محققان، تالارهای مطالعه قفسه باز آقایان و بانوان، تالارهای قفسه بسته آقایان و بانوان، تالارهای گردش و امانت کتاب آقایان و بانوان، تالارهای مطالعه و گردش کتاب جوانان و نوجوانان پسر و دختر، تالار امانت مواد سمعی و بصری، تالارهای اینترنت آقایان و بانوان، کتابخانه جامع الکترونیکی، کتابخانه تخصصی جغرافیا، کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث ، کتابخانه تخصصی ادبیات، کتابخانه تخصصی اقتصاد اسلامی، تالار کتابهای خارجی و تالار قرآن‌ها و نفایس) می‌باشد.
معاونت امور کتابخانه‌های وابسته
معاونت امور کتابخانه‌های وابسته، شامل دو اداره است:
اداره امورکتابخانه‌های درون شهری (مشهد)؛
اداره امور کتابخانه‌های برون شهری (شهرستان‌ها).
یکی از گسترده‌ترین قسمت‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی معاونت امور کتابخانه‌های وابسته سازمان می‌باشد که با داشتن ۳۹ کتابخانه شامل ۱۷ کتابخانه در سطح شهر مشهد و ۲۱ کتابخانه در سطح کشور و یک کتابخانه در خارج از کشور (هندوستان ) به مثابه گنجینه‌ای بی‌نظیر از اطلاعات علمی محسوب شده و این کتابخانه‌ها به موازات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، مکان‌های مناسبی را برای تحقیق و پژوهش برای همه قشرهای جامعه اعم از دانش آموزان، دانشجویان، طلاب حوزه‌های علمیه، اساتید حوزه و دانشگاه و سایر اقشار جامعه فراهم آورده‌اند.
ارائه خدمات این معاونت از طریق دو اداره زیر انجام می‌شود:
اداره امور کتابخانه‌های درون شهری (مشهد ): ارائه خدمات به دانش پژوهان از طریق ۱۷ کتابخانه وابسته به سازمان که در شهر مقدس مشهد هستند بر عهده این حوزه از معاونت امور کتابخانه‌های وابسته است.
اداره امور کتابخانه‌های برون شهری (شهرستان‌ها): این اداره از طریق ۲۱ کتابخانه وابسته به آستان قدس رضوی که در شهرهای مختلف کشور هستند و یک کتابخانه خارج از کشور خدمات ویژه‌ای را به جامعه محقق و دانش پژوه ارائه می‌نماید.
کتابخانه‌های وابسته سازمان (به جز کتابخانه مرکزی)، در مجموع، دارای حدود ۷۲۰۰ نسخه کتاب خطی، حدود ۸۶۰۰ نسخه کتاب چاپ سنگی، حدود دو میلیون نسخه کتاب چاپی وبیش از ۳۸۰ هزار نفر عضوفعال می‌باشند. این معاونت، علاوه بر ارائه خدمات رایج در کتابخانه‌های وابسته، از طریق «کتابخانه سیار»، کار کتاب‌رسانی و امانت کتاب را به اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، استادان حوزه‌های علمیه، جانبازان، معلولان، کهن‌سالان و مراکز فرهنگی و آموزشی به انجام می‌رساند. «کتابخانه گویای رضوی» نیز زیر نظر این معاونت، به صورت ویژه به روشندلان، خدمات ارائه می‌نماید.
اين کتابخانه ـ که در نوع خود کم نظير است ـ تقريبا تمامى منابع مورد نياز را در اختيار پژوهشگران حديث قرار می دهد. هدف اصلی این پایگاه، ارائه احادیث و کلام نورانی اهل بیت علیهم السلام می باشد و امید است که بتواند با روش نوین و بروز و به شکلی زیبا روایات اهل بیت علیهم السلام را در دسترس همگان قرار دهد.
بخش‌های پایگاه:
مجموعه چهل حدیث ها
در این بخش تعداد قابل توجهی چهل حدیث با موضوعات متنوع، جمع آوری شده … لیست کتابهای حدیث
شما می توانید در این بخش لیست کتابهای حدیث موجود در پایگاه را با مختصری از مشخصات، مشاهده نمایید؛ با قابلیت مرتب سازی …
تقویم حدیثی
برای هر روز از سال یک تصویر قرآنی یا حدیثی با اشاره به روز و ماه طراحی شده …
تصاویر حدیثی
پوسترها و تصاویر گرافیگی از آیات و روایات اهل بیت علیهم السلام برای کاربردهای مختلف از قبیل سایت، وبلاگ، تابلو و …
ارسال حدیث روز
ارسال روزانه حدیث با قالبهای متنوع، به ایمیل اعضاء پایگاه …
ارسال پیامک حدیثی
ارسال حدیث به مناسبتهای مختلف به صورت پیام کوتاه (SMS) به همراه اعضاء پایگاه …
خوراک حدیث روز
با اضافه کردن این آدرس به خوراک خوان خود می توانید احادیث روز را دنبال کنید …
بانک حدیث روز
تمام روایاتی که به صورت روزانه به اعضاء ارسال می شود، در این بخش جمع آوری شده …
نمایه موضوعی احادیث
در این بخش، فهرست موضوعی – الفبایی از محتوای تمام کتابهای موجود در پایگاه استخراج شده تا دستیابی به احادیث موضوع مورد نظرتان آسانتر شود …
احادیث معصومین (ع)
جهت دسترسی آسان به احادیث معصومین علیهم السلام، احادیث پایگاه بر اساس نام معصوم علیه السلام دسته بندی شده
اسکریپت حدیث (۲)
در این بخش جهت نمایش احادیث در سایت یا وبلاگ شما اسکریپتی آماده شده که ویژه طراحان سایت می باشد به گونه ای که تنظیمات حدیث را در CSS قالب خود تعریف می کنند …
اسکریپت حدیث (۱)
در این بخش جهت نمایش احادیث به صورت روزانه یا تصادفی در سایت یا وبلاگ شما، اسکریپتی با قابلیت تغییر تنظیمات تهیه شده. جهت اطلاع، در ضمن بانک احادیث قابل رؤیت است …
پیوندهای حدیثی
جهت اطلاع علاقه‌مندان به حدیث، آدرس بعضی از پایگاههای حدیثی ارائه شده …
نرم افزار حدیثی ( موبایل )
در این بخش تعدادی نرم افزار حدیثی برای موبایل
پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (نورلایب)، یکی از وبگاه های وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در مهر ماه ۱۳۸۷ راه اندازی شد .اين پايگاه بر آن است تا كليه متون و منابع معتبر علوم اسلامي و انسانی را همراه با قابليت هاي پژوهشي فراوان و ابزارهاي تخصصي پيشرفته، در اختيار جامعه علمي و تحقيقاتي جهان قرار دهد.
معرفی پایگاه
در طراحی این پایگاه، قابلیت‌های مفید پژوهشی و منحصر به فرد موجود در نرم‌افزارهای مرکز، و نیز قابلیت‌های فراوان مخصوص به شبكه كه حتي در نرم‌افزارها قابل دستیابی نبوده است، مانند پروژه های پژوهشی محققان، قفسه های کتابخانه شخصي کاربر، نمایه های موضوعات و… در نظر گرفته شده است.
کلیه کتاب های موجود به صورت متن تایپ شده و با درج فرمت های تخصصی در پایگاه قابل مشاهده است؛ و در کنار متن تایپی این کتاب ها نیز تمامی صفحات کتاب اسکن شده و محققان می توانند تصویر نسخه اصلی صفحه مورد نظر خود را مشاهده نمایند.
وب سرويس بودن پايگاه كتابخانه دیجیتال این قابلیت را فراهم نموده است تا این پایگاه خدمات متقابلی را به سایر کتابخانه ها و یا نرم افزارهای دیگر بدهد که از این منظر پايگاه كتابخانه دیجیتال نور را در بین پایگاه های کتابخانه ای اسلامی را منحصر به فرد می کند.
موضوعات
قرآن و علوم قرآنی ، تفسیر ، علوم حدیث ، فقه ، اصول ، ادبیات ، اخلاق ، کلام وعقاید ، فرق اسلامی ، آداب ورسوم ، تصوف و عرفان ، تاریخ وجغرافیا ، فلسفه ، منطق ، علوم سیاسی ، علوم پزشکی ، علوم تربیتی ، علوم اجتماعی ، روان شناسی ، هنر ، اطلاع رسانی ، کتابداری ، حقوق و…..
امکانات وقابلیت ها
میز پژوهشی کاربر
جستجوی ساده و پیشرفته
فهرست های الفبایی و موضوعی
دانلود نسخه متنی یا تصویری کتاب
ایجاد و مدیریت پروژه شخصی
نمایه زنی موضوعات کتاب
تغییر اندازه قلم متن
تغییر زمینه رنگ متن انتخابی
فهرست الفبايي نام پديدآورندگان و ناشران
حاشیه نویسی و ایجاد یادداشت برای صفحات کتاب
ایجاد قفسه های شخصی کتاب در اتاق مطالعات شخصی کاربر
نشانه گذاری صفحات کتاب برای دسترسی آسان در مراجعه های بعدی
ابزارهای مدیریت ارجاعات و استناددهی متن برای مستند‌سازی نتایج پژوهشی از قبیل : Bibtex ، Endnote ، pajoohyar ، Zotero
برترین پایگاه کتابخانه ای ایران
این پایگاه در بخش پایگاه های اینترنتی و رسانه های برخط ششمین جشنواره بین المللی رسانه های دیجیتال سال ۱۳۹۱ عنوان برترین پایگاه کتابخانه ای کشور را از آن خود نموده و لوح یادبود و نشان بلورین سرآمد توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران به این پایگاه اهدا شد.
نام پایگاه : کتابخانه انلاین مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن
موسس : وابسته به مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن
موضوع : تعلیم واشاعه فرهنگ دینی و اسلامی
زبان : فارسی – انگلیسی
وب سایت : http://ketaab.iec-md.org
مركز تعلیمات اسلامی واشنگتن
معرفی مرکز
مركز تعلیمات اسلامی واشنگتن یا آنطور كه معروف است آی – ئی – سی (IEC )، در شهر پوتومَك ایالت مریلند و در حومه شهر واشنگتن دی سی ، پایتخت ایالات متحده آمریكا واقع می‌باشد .
ساختمان این مركز پس از انقلاب اسلامی به ابتكار و تشویق گروهی از مسلمانان منطقه با هدف تعلیم و اشاعه فرهنگ ناب محمدی و اهلبیت علیهم السلام توسط بنیاد علوی خریداری و تا سال ۱۹۹۸ میلادی توسط آن بنیاد راساً اداره گردید.
از آن سال بنیاد با اتخاذ سیاست های جدید ، كمك های مالی خود را به حداقل ممكن رسانده و درخواست نمود تا مسلمانان منطقه خود اداره امور را در دست گرفته و هزینه های اداره و نگهداری مركز را بپردازند.
از آن زمان تاكنون مركز توسط هیئت امنائی از معتمدین منطقه عموماً از طریق كمكهای مردمی و بعضاً برخی پرداخت های ضروری نظیر هزینه تعمیرات ساختمان توسط بنیاد ، اداره و نگهداری میگردد.
هم اكنون مركز با حضور حجت الاسلام و المسلمین بحرینی رنگ وبوی تازه ای به خود گرفته است و فعالیتهای سازنده ای در جهت ایجاد اعتماد و اطمینان و جذب مسلمانان منطقه انجام داده است.
اقامه نمازهای روزانه ، جمعه ، برگزاری اعیاد مذهبی، و دعاهای كمیل و توسل ، سخنرانیهایی پیرامون امامت ، بحث هائی از معراج السعاده ، تفسیر قران مجید و سایر جشنها و مراسم مذهبی و ملی از جمله برنامه های این مركز می باشد كه توسط و یا تحت نظر حجةالاسلام بحرینی ارائه میگردد.
انجام خدمات شرعی نظیر عقد و ازدواج ، طلاق ، قبول وجوهات شرعی از قبیل خمس ، زكات ، نذورات ، صدقات و غیرو نیز از جمله اموری است كه توسط ایشان سرپرستی میگردد .
این خدمات آموزشی و تبلیغی و مذهبی جهت مسلمانان منطقه بخصوص شیعان اهلبیت عصمت و طهارت از كشورهای ایران ، افغانستان ، پاكستان ، عراق ، آمریكا و دیگر كشورها ارائه میگردد .
نظر به سابقه و مكان آن در نزدیكی پایتخت این مركز همیشه محلی برای دوستداران اهلبیت و از مهمترین مراكز اسلامی در آمریكاست .
این مركز با داشتن مدرسه تمام وقت اسلامی تاكنون صدها فارغ التحصیل در مقاطع مختلف تحصیلی داشته است . همچنین مدرسه یك روز در هفته فارسی زبان در روزهای شنبه ، براساس برنامه های درسی ایران ، زبان فارسی را در محیطی اسلامی به علاقه مندان آموزش میدهد . به علاوه مدرسه دیگری نیز به شیوه یك روز در هفته ، روزهای یكشنبه كلاس های مذهبی بهزبان انگلیسی ارائه میكند .
سالن بزرگ این مركز نیز اغلب جهت برگزاری مراسم ختم ، ازدواج و جشن های اسلامی توسط مسلمانان منطقه مورد استفاده قرار میگیرد .
پایگاه اینترنتی iec-md.org شبكه رسمی این مركز می‌باشد كه جهت برقراری ارتباط مستمر با مسلمانان منطقه و جهان و كوشش در جهت ارائه اسلام ناب اهلبیت ایجاد گردیده است .
جهت تماس با مركز به این آدرس مراجعه شود www.iec-md.org/tamaas.htm
ايده ايجاد كتابخانه آنلاين معارف اسلامی همزمان با ايام محرم سال ۲۰۰۶ پديد آمد . در آن ايام هنوز كتابخانه های آنلاين معارف اسلامی به صورت گسترده در اينترنت موجود نبود و پس از جستجوی فراوان توانستيم چند كتاب درباره محرم و نهضت حسينی در سايت اصلی مركز قرار دهيم .
با توجه به استقبال فراوانی كه از اين عمل صورت گرفت كتابهای ديگری نيز در زمينه اخلاق اسلامی به سايت اضافه گرديد . با افزايش تعداد اين كتب لزوم طراحی يك بخش جداگانه برای آن احساس گرديد كه متعاقباً كتابخانه آنلاين طراحی و در معرض استفاده كاربران قرار گرفت .
با افزايش كتب كتابخانه بخش های جديدی نيز به آن اضافه گرديد تا به صورت كنونی در معرض استفاده عاشقان اهل بيت عصمت و طهارت (ع) از سراسر دنيا قرار گيرد .
آشنايی با معيارهای طراحی كتابخانه آنلاين ما
(۱) – در طراحی كتابخانه آنلاين مركز تعليمات اسلامی واشنگتن سه معيار
(الف) سادگی و سهولت دسترسی ،
(ب) آسانی و عدم تعدد صفحات جهت پرينت كردن ، و
(ج) عدم استفاده از اسكريپت های برنامه ای (كه برخی اوقات با يك پلاتفرم كار می كند و در ديگر پلاتفرم ها و يا سيستم های عامل بدرستی كار نمی كند )
مراعات گرديده است . لذا كاربران گرامی می توانند با مراجعه به تعداد كمی از صفحات اينترنتی نسبت به پرينت كردن كل كتاب اقدام نموده و يا آنها را به شيوه آنلاين مطالعه فرمايند .
(۲) – همين سادگی در استفاده از قلم (فونت) تاهوما كه قابل مطالعه با عموم سيستم های عامل است و عرض صفحات كه اجازه پرينت كامل خطوط را بدون از دست دادن بخشی از آنها را می دهد نيز رعايت گرديده است . همچنين اندازه نوشته ها براحتی قابل افزايش از طريق نمايشگر كاربر می باشد و جملات صفحات براحتی قابل كپی كردن و انتقال به ديگر برنامه ها می باشد كه برای كسانی كه جهت مطالعه و تحقيق نياز به اين منابع دارند كمك قابل توجهی می نمايد .
(۳) – عدم استفاده از قابها (فريم و آي-فريم) نيز از مشخصات اين كتابخانه می باشد كه بجز چند مورد انگشت شمار برای هيچ كتاب ديگری از اين شيوه طراحی در آن استفاده نگرديده است .
تفاوت های عمده ديگر (۴) بسياری از كتابخانه های آنلاين فارسی نظير كتابخانه بی نظير تبيان عموماً كتابها را برای مطالعه صحفه به صفحه فراهم آورده‌اند كه گاهی كاربر می باستی بيش از صدها صفحه جديد را بخواند . گرچه اين شيوه به نوبه خود محسنات بسياری دارد با طراحی كتابخانه ما سازگار نيست و مشكل تبديل آن و زمان مورد نیاز برای چنين تغييری عملاً آنرا امكان پذير نمی سازد .
(۵) – مشكل عمده ديگر نحوه قرار دادن مطالب اين كتاب ها می باشد . برخی كتاب ها (نظير كتب شهيد مطهري) به نحوی قرار گرفته اند كه گرچه يك صفحه اينترنتی آنها شامل چندين صفحه از اصل كتاب است لكن همان ترتيب و صفحه بندی اصل كتاب در آن رعايت گرديده به صورتی كه پس از دو سه پاراگرف پاورقی ها و شماره صفحه ظاهر می گردد كه كاملاً بر خلاف استفاده از توان اينترنی موجود (مثلاً با يك پيوند ساده به كل صفحه پاورقی ها) می باشد . همچنانكه در بند قبل ذكر گرديد اين شيوه با طراحی كتابخانه ما سازگار نيست و مشكل تبديل آن و زمان مورد نیاز برای چنين تغييری عملاً آنرا امكان پذير نمی سازد .
(۶) – از ديگر تنوعات موجود در كتابها وجود فورمت پی دی اف در برخی از آنها می باشد كه ما نيز آنها را در كتابخانه خود با همان شيوه قرار دادهايم .
(۷) – برخی ديگر از كتابها در سايتهای اينترنتی نياز به فونت های مخصوص دارند كه ما هنوز شيوه تبديل مناسبی برای آن پيدا نكردهايم .
منابع و مراجع و اجازات
(۸) – كليه كتابهای اين مجموعه از سايتهای اينترنتی مذهبی ايرانی جمع آوری گرديده است و با هدف در اختيار قرار دادن و نشر و گسترش فرهنگ حيات بخش اهل بيت (ع) به خصوص در خارج از كشور و مناطقی كه به اين گونه معارف دسترسی ندارند برپا گرديده است تا همگان بتوانند از آنها استفاده نمايند .
(۹) – به لحاظ شرعی ، بجز چند مورد مشخص از نويسنگان محترم ، هيچگونه رضايت نامه كتبی از نويسندگان و ناشرين اين كتابها جهت قرار دادن اين كتابها در اين كتابخانه موجود نيست . انشاءالله سعی بيشتری برای كسب اين اجازات خواهيم نمود و در صورت عدم تمايل پديدآورندگان وصاحبان حقوق كتابها نسبت به حذف آنها از كتابخانه اقدام خواهيم نمود . در همين زمينه و در چندين مورد درخواستهايی از ما گرديده است كه اجازه دهيم اين كتابخانه بر روی سی دی يا دی وی دی در ايران پخش شود . متاسفانه خود نيز همانگونه كه ذكر گرديد فاقد چنين اجازه ی كتبی از صاحبان اصلی حقوق كتابها می باشيم و لذا قادر به دادن اين اجازه نيستيم. از طرف ديگر چون هدف ما توسعه و نشر فرهنگ اهل بيت عصمت و طهارت در خارج از كشور است ، عزيزان داخل كشور شرعاً مناسبتر است كه با تهيه و خريد كتب مذكور به تشويق و تكريم پديد آورندگان آن بپردازند .
سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی(۱۲۷۶-۱۳۶۹/ ۱۳۱۵-۱۴۱۱ق) از مراجع تقلید شیعه پس از آیت الله بروجردیاست. او در ۲۷ سالگی به اجتهاد رسید. مرعشی، از شاگردان شیخ عبدالکریم جائری و آقا ضیا عراقی بود و از محضر سید علی قاضی ، سید اجمد کربلایی و میرزا جواد ملکی تبریزی بهره برد. گرایش سیاسی او موافق با آیت الله خمینی بود و این روحیه در بارزترین شاگردانش نیز دیده می‌شود.
مرعشی نجفی، کتابخانه ای را تأسیس کرد که امروزه از لحاظ تعداد و کیفیت نسخه‌های خطی کهن اسلامی، نخستین کتابخانه ایران و سومین کتابخانه جهان اسلام به شمار می‌رود. او هیچ‌گاه برای سفر حج ، مستطیع نشد. مدرسه‌های مرعشه ، شهابیه ، مهدیه و مومنیه را او تأسیس کرد.
مهمترین تألیفاتش، تعلیقات احقاق الحق، مشجرات آل الرسول، طبقات النسابین و حاشیه بر عمده الطالب هستند. او برای نوشتن برخی کتابهای خود به کشورهای مختلفی سفر کرد و با دانشمندان ادیان مختلف به گفتگو نشست. آیت‌الله مرعشی را بنا به وصیت خودش، در کتابخانه‌اش -واقع در خیابان ارم قم – دفن کردند.
این کتابخانه باهزینه شخصی مرعشی نجفی یکی از مراجع تقلید شیعه در سال ۱۳۴۴ بنیان گذاشته شد و توسعه داده شد. در وصیت نامه نصب شده بر ضریح آرامگاه او چنین می‌خوانیم:
مرا در کتابخانه عمومی زیر پای محققان علوم آل محمد دفن کنید.
وی پیرامون انگیزیه خود از جمع‌آوری کتب و راه‌اندازی کتابخانه می‌گوید: «روزی در حال عبور از قیصریه نجف ، عده‌ای از اهل علم را دیدم که در محلی تجمع کرده‌اند… دیدم کسی با چوب ایستاده و کتابهایی را به حراج گذاشته است… یک مقدار که ایستادم دیدم بیشتر این ذخایر اسلامی و شیعی را شخصی به نام کاظم با پول زیادی می‌خرد… سؤال کردم این شخص کیست؟ گفتند: او نمایندهٔکنسول انگلیس در بغداد است. به فکر افتادم… یا قصد از بین بردن آنها را دارند و یا می‌خواهند منابع دست اول شیعی را که در اختیار برخی از علما بوده جمع‌آوری کنند تا ما به آنها دسترسی نداشته باشیم نظیر کتاب مدینة العلم شیخ صدوق که ایشان در حدیث نوشته و بسیار مفصل بوده. اگر این کتاب الان در دسترس ما بود شاید نیازی به دیگر کتب اربعه شیعه نبود ناسخ کتب اربعه شیعه می‌شد؛ ولی قریب ۴۰۰__۵۰۰سال است که دیگر رد پایی از آن در دست نیست.»مرعشی نجفی در دوران زندگی‌اش بیش از یکصد و چهل و هشت کتاب، رساله و مقاله به رشته تحریر در آورده که شمار بسیاری از آنها هنوز به چاپ نرسیده‌اند
تاريخچه
اقدامات اوليه براي ايجاد اين كتابخانه به زماني بازمي‌گردد كه آيت‌الله مرعشي نجفي (۱۲۷۶-۱۳۶۹) در شهر نجف مي‌زيست. وي نخست، فهرستي از كتاب‌هاي چاپي و خطي كه به‌نظرش ارزشمند بود، تهيه و به‌تدريج آنها را فراهم كرد و در ۱۳۰۲ش. با خود به ايران آورد و در منزل شخصي خود جاي داد. وي در ايران نيز به‌كار خود ادامه داد. هنگامي كه ديگر منزل ايشان گنجايش مجموعه را نداشت، بخشي از نسخ خطي نفيس آن را به كتابخانه دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران؛ و شمار بيشتري را، اعم از نسخه‌هاي خطي و كتاب‌هاي چاپي نفيس، به كتابخانه‌هاي آستان قدس رضوي در مشهد؛ آستانه حضرت معصومه (س) و مدرسه فيضيه در قم؛ آستانه شاه‌چراغ در شيراز؛ آستانه حضرت عبدالعظيم در شهر ري؛ و ساير كتابخانه‌ها اهدا كرد.
وي در ۱۳۴۴ مدرسه علميه‌اي در قم تأسيس و كتابخانه كوچكي در دو اتاق آن براي استفاده طلبه‌ها و مدرسان ايجاد كرد. سال بعد به سبب استقبال طلاب و مراجعان ديگر، كتابخانه طبقه سوم مدرسه را نيز اشغال كرد و در ۱۳۴۵ با مجموعه‌اي بالغ بر ۱۰۳۰۰ جلد كتاب چاپي و ۲۰۰۰ نسخه خطي نفيس گشايش يافت. چهار سال بعد آيت‌الله مرعشي زميني به مساحت ۱۰۰۰ متر در مقابل همان مدرسه خريد و پس از چهار سال مجموعه ۱۶۰۰۰ جلدي را در ساختمان جديدي به‌نام كتابخانه عمومي آيت‌الله مرعشي نجفي جاي داد.
در ۱۳۵۸، زمين همجوار كتابخانه به مساحت ۵۰۰ مترمربع به آن ضميمه شد، ولي باز كتابخانه با كمبود فضا روبه‌رو بود. سپس در ۱۳۶۷ دولت وقت موظف شد كتابخانه را گسترش دهد. به‌اين ترتيب، ساختماني قديمي و تعدادي زمين پيرامون كتابخانه به آن اختصاص داده شد. عمليات ساخت بناي جديد كتابخانه در تيرماه ۱۳۶۹ آغاز شد و در ۱۳۷۵ پايان يافت. بناي جديد كه در هفت طبقه احداث شده است ۲۰۵۰۰ مترمربع زيربنا دارد (۳: ۷۴-۷۷، ۱۰۱، ۱۰۳؛ ۲: ۳۱۲-۳۱۴). دانشوران معروفي چون عباس اقبال آشتياني، بديع‌الزمان فروزانفر، و آقا بزرگ طهرانی از اين كتابخانه بهره‌هاي فراوان گرفتند.
در گذشته، بودجه اين كتابخانه توسط شخص آيت‌الله مرعشي نجفي و كمك‌هاي مردمي تأمين مي‌شد. ولي بر اساس قانوني كه در ۱۳۷۶ به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد، كتابخانه آيت‌الله مرعشي در فهرست نهادهاي رسمي عمومي غيردولتي ايران ثبت و دولت موظف به تأمين بودجه آن شد.
اين كتابخانه مشمول قانون واسپاري است و بر اساس مصوبه ۲۰۵ شوراي عالي انقلاب فرهنگي، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بايد يك نسخه از كتابها و نشرياتي را كه در ايران منتشر مي‌شود از ناشران اخذ و براي اين كتابخانه ارسال كند (۱).
توليت و رياست كتابخانه بنابر وصيت آيت‌الله مرعشي تا به امروز برعهده فرزند ارشد ايشان، سيدمحمود مرعشي نجفي، بوده است و بر اساس وصيت‌نامه وي توليت كتابخانه براي هميشه در خاندان ايشان باقي خواهد ماند.
مجموعه
(آثار خطی کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی)
مهم‌ترين مجموعه‌هاي كتابخانه
عبارتند از :
گنجينه نسخه‌هاي خطي، كتاب‌هاي چاپ سنگي، و كمياب. در حال حاضر (۱۳۸۲ش.)، موجودي اين بخش ۶۰۰۰۰ عنوان، از جمله ۳۱۰۰۰ مجلد نسخه خطي در موضوعات فقه و اصول، كلام و عقايد،
منطق و فلسفه، عرفان و تصوف، حديث، و جز آن است كه ۶۵ درصد آن به عربي و بقيه به فارسي، تركي، اردو، و ساير زبان‌هاست. در ميان اين ذخاير، نسخه‌هاي منحصر به فرد بسياري به خط مؤلفان مشهور اسلامي موجود است. كهن‌ترين نسخه بدون تاريخ اين گنجينه بخشي از قرآن كريم به خط كوفي از اواخر سده دوم و سوم هجري‌است. قديمي‌ترين نسخه تاريخ‌دار دو جزء از قرآن كريم به خط كوفي علي بن هلال مشهور به ابن‌بوّاب، ابوالحسن علي‌بن هلال است. همچنين دو جلد تفسيرالتبيان، نهج‌البلاغه شريف رضي، اعراب القرآن، فرّاء، دعاهايي از انجيل به خط لاتين، و نسخه‌هايي از اوستا به خط پهلوي نيز از نسخه‌هاي نفيس و كهن اين گنجينه است (۱؛ ۲: ۳۱۸-۳۲۶).
بيش از ۴۰۰۰ مجلد عكس و نسخه‌هاي خطي نفيس موجود در كتابخانه‌هاي خارجي و داخلي در گنجينه نسخه‌هاي خطي عكسي (تصويري) نگهداري مي‌شوند. ۱۲۲۰۰ نسخه خطي نفيس ريزفيلم شده و مجموعه عظيمي از ريزبرگه فهرست كتاب‌هاي چاپ شده در جهان به زبان‌هاي مختلف در گنجينه ريزفيلم و ريزبرگه كتابخانه نگهداري مي‌شود.
در اين كتابخانه نمونه‌هايي از نسخه‌هاي چاپي بسيار كهن و نفيس به زبان‌هاي عربي، فارسي، تركي، لاتين، و ارمني از سده‌هاي ۱۰ و ۱۱ق. موجود است كه در گنجينه نسخه‌هاي چاپي بسيار كهن نگهداري مي‌شوند.
همچنين بيش از ۳۰۰۰۰ نسخه چاپ سنگي و نادر به زبان‌هاي فارسي، عربي، تركي، اردو، ازبكي، تاتاري، و جز آن وجود دارد كه در گنجينه نسخه‌هاي چاپ سنگي نادر و كمياب نگهداري مي‌شوند.
گنجينه‌هاي كتاب‌هاي چاپي. در اين گنجينه‌ها بيش از ۱۵۰۰۰۰۰ جلد كتاب‌هاي چاپي فارسي، عربي، تركي، اردو، و غيرلاتين وجود دارد. اين مجموعه سه طبقه از ساختمان جديد را اشغال كرده است. همچنين در اين كتابخانه آرشيوي از كتاب‌هاي ممنوعه شامل انتشارات گروه‌هاي كمونيستي و ضددين و كتاب‌هاي ضداسلام وجود دارد.
گنجينه نشريات ادواري. در اين بخش بيش از ۲۵۰۰ عنوان مجله و روزنامه به زبان‌هاي فارسي، عربي، تركي، اردو، و جز آن وجود دارد. در اين ميان تعدادي از مجله‌ها و روزنامه‌هاي چاپ سنگي از عصر قاجار و مجله‌هاي قديمي به زبان عربي نيز به چشم مي‌خورد.
گنجينه اسناد مكتوب. در اين گنجينه بيش از ۱۰۰۰۰۰ سند دستنويس از پنج سده قبل تاكنون وجود دارد. اينها شامل احكام شاهان، اميران، حاكمان، عقدنامه‌ها، و غيره است.
گنجينه اشياي غيرمكتوب. در اين گنجينه اشيايي مانند سكه‌ها، تمبرهاي قديمي، آلبوم عكس‌هاي قديمي، اسطرلاب، نوارهاي صوتي و تصويري، ديسك‌هاي رايانه‌اي، و عكس‌هاي رنگي و سياه و سفيد قديمي نگهداري مي‌شود.
گنجنيه منابع جغرافيايي. نقشه‌هاي جغرافيايي قديم و جديد و اطلس‌هاي كشورهاي جهان و مراجع جغرافيايي به زبان‌هاي مختلف در اين گنجينه نگهداري مي‌شوند.
گنجينه آثار بنيان‌گذار كتابخانه. در اين گنجينه آثار تأليفي آيت‌الله مرعشي نجفي به نمايش درآمده است (۱).
بخش‌هاي مختلف
ساختمان جديد كتابخانه عمومي مرعشي نجفي داراي بخش‌هاي مختلفي به شرح زير است :
مركز خدمات همگاني. اين مركز شامل تالار بزرگ ابن سينا، تالار ويژه كتاب‌هاي حوزوي، تالار خواجه نصيرالدين طوسي، تالار شيخ مفيد، و فروشگاه كتاب است. كتابخانه ۴۵۰۰۰ عضو دارد .
مركز منابع و خدمات ويژه (كانون پژوهش). اين‌مركز از واحدهاي اصلي كتابخانه تشكيل شده و خدماتي نظير پژوهش و تصحيح نسخه‌هاي خطي اسلامي، فهرستنگاري نسخه‌هاي خطي، تبارشناسي، و غيره را ارائه مي‌كند
مركز حفاظت منابع كتابخانه. اين مركز از واحدهاي‌متعدد تشكيل مي‌شود كه در آنها آسيب‌شناسي و آفت‌زدايي، مرمت و بازسازي كتاب‌هاي خطي و اسناد دستنويس، ميكروگرافي، و صحافي و جلدسازي كتاب‌هاي چاپي صورت مي‌گيرد.
مركز خدمات فني. اين مركز از واحدهاي انتخاب و سفارش، ثبت و اعلام، بررسي و وجين كتابها، آماده‌سازي، فهرستنويسي، برگه‌آرايي، دبيزشگاه، پژوهشگاه، و مركز رايانه تشكيل شده است. مركز رايانه در ۱۳۷۵ براي ايجاد و توسعه نظام اطلاع‌رساني متمركز، پشتيباني فني، فهرستنويسي استاندارد، مجموعه‌سازي، و مديريت شبكه رايانه تأسيس شده است (۱). همچنين بخشي جهت فهرستنگاري نسخه‌هاي خطي وجود دارد كه در اين بخش گروهي از كتابشناسان و نسخه‌شناسان نسخه‌هاي خطي به سرپرستي سيدمحمود مرعشي به نگارش فهرست نسخه‌هاي خطي موجود در گنجينه كتابخانه اشتغال دارند و تاكنون سي جلد از اين فهرست منتشر شده است و پيش‌بيني مي‌شود مجلدات آن به ۶۰ عدد برسد.
مركز قم‌شناسي. اين مركز مجموعه كتابها و مقالاتي را جمع‌آوري مي‌كند كه به زبان‌هاي مختلف درباره قم نوشته شده است. همچنين منابعي درباره نسب‌شناسي به زبان‌هاي مختلف در مركزي به‌نام مركز تبارشناسي نگهداري مي‌شود.
مركز دايره‌المعارف كتابخانه‌هاي جهان. اين مركز در۱۳۷۰ به‌منظور تدوين دايره‌المعارف تخصصي درباره كتابخانه‌هايي تأسيس شده است كه داراي مجموعه‌هاي خطي اسلامي هستند.
یعسوب الدین لقبی است که شیعیان به حضرت علی بن ابی طالب (ع ) دهند.
کتابخانه الکترونیکی یعسوب الدین(ع) مجموعه ای از کتاب های شیعه را در دسترس علاقه مندان قرار داده است.
بخش های مختلف این کتابخانه الکترونیکی به شرح زیر است .
قرآن مجید؛ کاربران می توانند در این بخش به صورت آنلاین سوره های قرآن مجید را مشاهده کنند.
«فهرست کتاب ها»؛ مخاطبان قادرند به کلیه کتاب های این پایگاه، بر اساس حروف الفبا، بر اساس نام مؤلف و بر اساس موضوع دسترسی یابند.
بخش «پایگاه های اسلامی» و «هنر اسلامی» نیز قابل دسترسی نیست!
«بخش مشترکان»، «میزبانی رایگان»، و «ارسال کتاب» از دیگر بخش های مختلف این سایت است.
در قسمت «جستجو در کتاب ها» کاربران می توانند در دو قسمت «همه بخش ها» و «فقه» به دو صورت دقیق و نسبی به کتاب های مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند.
امکان تماس با این کتابخانه الکترونیکی از طریق ارسال ایمیل فراهم شده است. علاقه مندان قادرند از طریق ایجاد شناسه کاربری و کلمه عبور به عضویت این سایت در آیند.
کتابخانه مجازی یعسوب الدین منبعی جامع و کامل از منابع اصیل اسلامی به زبان عربی است که می تواند راهگشای خوبی برای محققان علوم اسلامی باشد.
این کتابخانه مجازی در موضوعات حدیث، تفسیر، سیره، رجال حدیث، تاریخ، اصول فقه، علوم لغت و دیگر موضوعات، کتاب های اصیل و مرجع را ارائه داده است.
در بخش فقه این کتابخانه، فقه شیعی با ۶۷۴ کتاب، فقه زیدی با ۸ کتاب، فقه شافعی با ۸۸ کتاب، فقه مالکی با ۲۸ کتاب، فقه حنفی با ۷۵ کتاب، فقه حنبلی با سی کتاب، فقه ظاهری با ۱۱ کتاب، مصادر فقهی با ۲۳ کتاب و مصطلحات و مفردات با ۵ کتاب سامان یافته است.
همچنین نزدیک به هزار کتاب در بخش حدیث در چهار بخش حدیث شیعی و حدیث سنی قرار گرفته است.
در بخش علم لغت کتاب های معتبری همچون تاج العروس، ترتیب اصطلاح المنطق، شرح شافیه ابن حاجب، الصحاح، القاموس المحیط برای استفاده محققان علوم اسلامی قرار داده شده است.
کتاب های این کتابخانه مجازی از سه فهرست الفبایی، موضوعی و مولف قابل دسترسی است.
کتابخانه یعسوب الدین کتابخانه ای کامل از منابع دسته اول و به زبان عربی است که برای طلاب علوم دینی و محققان علوم اسلامی می تواند راهگشا باشد و حجم زیادی از کتاب ها را در کوتاه ترین زمان در دسترس قرار دهد.
علاقمندان برای استفاده از این کتابخانه می توانند به پایگاه «مکتبه یعسوب الدین» به نشانی http://www.yasoob.com مراجعه کنند
نام : کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام وایران محل جغرافیایی : ایران – قم مؤسس : رسول جعفریان سال تاسیس : ۱۳۷۴ تعداد عناوین : ۱۳۲۸۲۱
وب سایت :historylib.com نشانی : ایران، قم، بلوار هنرستان (بسیج)، کوچه ۱۰، پلاک ۸ ساعات کار :صبح:۷:۳۰ الی ۱۴–بعد از ظهر: ۱۵ الی ۲۱:۳۰
بنیان گذار و مدیر کتابخانه تخصصی تاریخ، رسول جعفریان است. کتابخانه تاریخ در ۱۳۷۴ خورشیدی، زیر نظر سید جواد شهرستانی، نمایندهٔ آیت الله العظمی سیستانی در ایران، راه اندازی شده است.
رسول جعفریان نهم تیرماه ۱۳۴۳ درخوراسگان اصفهان متولد شد. وی در ۱۳۵۵ تحصیل آغاز کرد و دو سال بعد برای ادامه تحصیل به قم رفت. از ۱۳۶۰ به مطالعات تاریخی روی آورد و در ۱۳۶۳ نخستین کتاب وی چاپ شد.
عمده پژوهشهای جعفریان دربارهٔ تاریخ تشیع است. زمینه‌های دیگر پژوهشهای وی عبارت اند از: تاریخ سیاسی صدر اسلام، تاریخ تشیع و تاریخ دوره صفوی. کتابهایی چون تاریخ سیاسی اسلام (سیره رسول خدا و سیره خلفا)، تاریخ تشیع در ایران ، اطلس شیعه و نیزسیاست و فرهنگ روزگار صفوی از جمله کارهایی است که در این زمینه‌ها منتشر کرده‌است.
در زمینه تاریخ معاصر نیز کتاب جریانها و سازمان های مذهبی و سیاسی بین سالهای ۱۳۲۰- ۱۳۵۷ را نوشته‌است. مجموعه مقالات جعفریان در بیست و دو مجلد به چاپ رسیده‌است. آثار چندی نیز به عنوان تصحیح و ترجمه از وی انتشار یافته‌است.
جعفریان دربارهٔ تاریخ حجگزاری ایرانیان نیز تحقیقات و مقالاتی داشته که در کتب و نشریات مختلفی چاپ شده‌است. (نک: پنجاه سفرنامه حج قاجار، ج۱، اولین مقاله) او در زمینه تصحیح نسخه های خطی سفرنامه‌های حج ایرانیان سالها فعالیت کرده و مجموعه‌ای از آنها را به صورت مستقل و نیز در مجموعه‌ای با نام پنجاه سفرنامه حج قاجار (نشر علم، تهران، ۱۳۸۹)چاپ کرده‌است.
جایزه ها
رسول جعفریان دو بار جایزه کتاب سال ایران را دریافت کرده‌است؛ یک بار برای کتاب تاریخ سیاسی اسلام (سیره نبوی) و یک بار برای کتاب اطلس شیعه.او دو بار نیز برای کتاب جریانها و سازمان‌های سیاسی مذهبی و کتاب اطلس شیعه، جایزه فارابی را دریافت کرده‌است.
سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
مهم ترین مطالب وبگاه رسمی کتابخانه تاریخ عبارت است از
فهرست کتاب ها و مجلات کتابخانه
معرفی کتابهای جدید کتابخانه، به ویژه تازه‌های کتاب ایران
مقالات مرتبط با تاریخ اسلام و ایران
مقالات بی امضای این سایت به دست رسول حعفریان نوشته می‌شود
بخش‌های کتابخانه
کتابخانه در مکانی به مساحت ۷۲۰ متر مربع و شامل این بخش‌ها است:
مخزن کتابخانه که در زیرزمین قرار دارد
طبقه فوقانی که امور ورود کتاب‌ها و فهرستنویسی و اصلاحات در آن انجام می‌پذیرد. مجلات نیز در این طبقه جای دارد
سالن مطالعه نیز در دو بخش خواهران و برادران موجود است
مخزن کتابخانه بسته است و کتاب‌ها از طریق کتابداران ارائه می‌شود. کتاب‌ها سالی یک بار چک شده و در صورت نیاز، اصلاح و یا تعمیر می‌شود
سیستم کتابخانه
سیستم کتابخانه به دلیل تخصصی بودن رشته تاریخ، سیستم خاصی است. نوع رده بندی موضوعی است؛ بدین گونه که بر اساس نیاز کاربران و مراجعین کتابخانه که دوره‌های تاریخی و مناطق به صورت جغرافیایی تقسیم شده و موضوع‌های مختلف را تشکیل داده‌اند. به علاوه مباحث حاشیه‌ای نیز بر اساس شعبه‌های شناخته شده علمی در درس تاریخ تقسیم بندی شده است. در این تقسیم بندی موضوعات مهم و کلان اصل بوده و از پرداخت به موضوعات ریز و جزیی خودداری شده است. تا کنون کتاب‌ها بر اساس ۷۷ ریز موضوع تفکیک شده است
تمامی کتابهای موجود در کتابخانه در برنامه رایانه ای که به صورت اختصاصی برای این کتابخانه طراحی شده، ثبت شده است. مراجعان می‌توانند کتابهای مورد نیاز خود را از طریق جستجو در کامپیوتر و راهنمایی کتابداران تهیه کنند.
کتابخانه تخصصی تاریخ در کنار فعالیت اصلی خود، در زمینه‌های دیگر علمی نیز فعال است. برگزاری نشست‌های مختلف علمی در طول چند سال گذشته با استادان برجسته تاریخ از جمله آنها است.
همچنین تا کنون بیش از دوازده عنوان کتاب توسط این کتابخانه و در بعضی موارد با همکاری دیگر موسسه ها منتشر شده که می‌توان به کتابهای تاریخ محمدی، تحفه الازهار و زلال الانهار در چهار جلد، دو گفتار پيرامون گوشه هايي از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار، گزارشي از كتاب تحفه فيروزيه شجاعيه به جهت سده سنيه سلطان حسينيه، الحاوي في رجال الشيعه الاماميه، قبيله بنو تميم و نقش آن در تاريخ اسلام و ايران، قبيله ازد و نقش آن در تاريخ اسلام و ايران، ميراث مکتوب شيعه از سه قرن نخستين شيعه، سلمان محمدي ابو عبدالله پارسي، خورشید جی، سلمان حقیقت جاویدان و مهاجرت به حبشه اشاره کرد.
از جمله کارهای دیگر کتابخانه استفاده از سیستم اطلاع رسانی موجود در اینترنت است. بدین روی سایت کتابخانه با نشانی www.Historylib.Com در سه بخش به ارائه خدمات می‌پردازد. یک بخش به ارائه مقالات تاریخی از استادان مختلف و بخش دیگری نیز به معرفی تازه‌های کتاب و مجلات می‌پردازد و بخش سوم نیز برنامه جستجو در منابع کتابخانه است.
منابع کتابخانه
کتاب‌ها و مجلات کتابخانه تاریخ، علاوه بر منابع و مآخذ تاریخی، شامل موضوعات مرتبط، مانند علوم سیاسی، علوم اجتماعی، علوم دینی اسلام، تاریخ و کلام سایر ادیان، ادبیات، جغرافیا و هنر ، و به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، آلمانی، ترکی، اردو و… می‌باشد.یکی از نقاط قوت کتابخانه، منابع فراوان آن است. این کتابخانه با حدود چهار هزار جلد کتاب افتتاح گردید، اما اکنون بیش از صدهزار جلد کتاب و مجله در این کتابخانه وجود دارد که همین امر بر اهمیت آن افزوده است. علاوه بر خریدهای روزانه و خرید سالانه از نمایشگاه بین‌المللی کتاب، چندین کتابخانه شخصی خریداری و آثار تاریخی آنها تفکیک شده و در کتابخانه قرار داده شده است.علاوه بر کتاب، مجلات تاریخی یا شبه تاریخی نیز مورد توجه بوده و بخش مجلات مشتمل بر شمار فراوانی مجله فارسی و عربی است
خرید کتاب از کشورهای عربی
حضور مستمر در نمایشگاه‌های بین المللی سوریه، شارجه، کویت، بحرین، بیروت، ریاض، مصر و مراکش باعث شده منابع عربی کتابخانه در زمینه‌های مختلف به روز و غنی باشد. همچنین طی سفرهای مختلف، کتابهای فراوانی از شهرهای مکه، مدینه و جده برای کتابخانه خریداری شده است. با این وجود بخش قابل توجهی از خریدهای کتابخانه، از کتابهایی است که از عراق خریداری شده است. این آثار طی این یک دهه بخش‌های گوناگون از کتابخانه را تقویت کرده است. موضوعات مهم کتابخانه
موضوعات به لحاظ غنای منابع به شرح زیر است
تاریخ اسلام با بیش از ۱۷۰۰ عنوان کتاب. این بخش شامل منابع اولیه و مهم تاریخ اسلام است. کتابهایی مانند تاریخ طبری ، الکامل ابن اثیرو تاریخ اسلام ذهبی و کتابهای پژوهشی دیگر.
تاریخ ایران نیز با بیش از هزار عنوان. علاوه بر این موضوعات دیگری که دوره‌هایی از تاریخ اسلام را شامل می‌شود.تاریخ ایران باستان، صفویه و زندیه ، قاجاریه ، مشروطه، نهضت ملی، پهلوی اول نیز از موضوعات مربوط به تاریخ ایران هستند.
تاریخ تشیع نیز یکی دیگر از نقاط قوت این کتابخانه است که با بیش از ۱۸۰۰ عنوان کتاب این مجموعه را غنای خاصی بخشیده است
موضوع تراجم با بیش از ۱۲ هزار عنوان کتاب در دو قسمت مجزای تراجم تک نگاری و تراجم عمومی غنی‌ترین بخش کتابخانه است. تراجم عمومی با ۳۵۰۰ عنوان و تراجم تک نگاری با بیش از ۵۵۰۰ عنوان کتاب.
از موضوعات دیگری که اهمیت بسیاری در این کتابخانه دارد و مراجعان زیادی نیز دارد بخش سیره نبوی (ص) با ۱۶۰۰ عنوان و ائمه معصومین (علیهم السلام) با ۶۵۰۰ عنوان است. سیره ائمه معصومین از امیر المؤمنین تا امام زمان (علیهم السلام) و حضرت زهرا (علیها السلام) هر کدام به بخشی تقسیم شده. کل مجموعه سیره معصومین بالغ بر ۸۱۰۰ عنوان کتاب می‌شود.
موضوع فرهنگ و تمدن با بیش از ۳۵۰۰ عنوان کتاب یکی دیگر از بخش‌های مهم کتابخانه است.
تاریخ علوم با بیش از ۲ هزار عنوان و تاریخنگاری با ۱۲۵۰ عنوان کتاب از بخش‌های دیگر کتابخانه است.
بررسی تاریخ ادبیات ایران و اسلام، دو بخش ادبیات فارسی با بیش از ۷۰۰۰ عنوان و ادبیات عرب با بیش از ۱۸۰۰ عنوان کتاب وجود دارد که در حال تقویت است.
موضوع تاریخ ادیان با بیش از ۲۵۰۰ عنوان کتاب در زمینه های مختلف می باشد. منابع مربوط به ادیان، فرقه ها و گروه های مختلف منشعب از هر کدام در این بخش جای دارد.
بخشی با عنوان تاریخ جهان به تاریخ کشورهای مختلف پرداخته است. البته تاریخ برخی کشورها موضوعات جداگانه ای را به خود اختصاص داده.
تاریخ و جغرافیای شهرها و بعضی از ممالک مهم اسلامی که در پیدایش و تمدن اسلامی و در طول تاریخ آن نقش مهمی داشته‌اند، منابع زیادی را به خود اختصاص داده که در موضوعات مختلف جای گرفته است..
یکی از بخش‌های مهم کتابخانه، منابع لاتین آن است. به علت کمبود منابع مالی و قیمت بالای کتابهای لاتین، این بخش در مقایسه با بخش‌های دیگر رشد چندانی نداشته، اما با این وجود بیش از ۴ هزار عنوان را در خود جای داده که سعی شده اهم منابع مورد استفاده محققان تهیه شود. چون موضوع لاتین، موضوعی عام است، مقداری از این منابع فرانسوی، ترکی استانبولی و آلمانی است. کتابهای این بخش از کشورهای ترکیه، انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا خریداری شده است.
موضوعی با عنوان فرهنگ ها وجود دارد که نیاز محققان را برطرف می‌کند. همچنین در موضوع کتابشناسی، فهارس و کتابشناسی‌های مختلفی وجود دارد که راهگشای محققان در امر پژوهش است.
افزون بر اینها مواد غیر کتابی مانند (لوح فشرده) نیز مورد توجه قرار گرفته و تا کنون ۳۰۰ حلقه سی دی تاریخی، اعم از نرم افزار و سخنرانی‌های تاریخی جمع آوری شده است.
آثار منتشره:
تا کنون ۱۶ عنوان کتاب توسط این کتابخانه و در بعضی موارد با همکاری دیگر مؤسسات منتشر شده که می‌توان به کتابهای ذیل اشاره نمود:
ـ علی نامه،
ـ تاریخ محمدی،
ـ تحفة الازهار و زلال الانهار در ۴ جلد،
ـ ۲ گفتار پیرامون گوشه‌هایی از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار،
ـ گزارشی از کتاب تحفه فیروزیه شجاعیه به جهت سده سنیه سلطان حسینیه،
نام کتابخانه : کتابخانه شيعه دانشگاه کُلن محل جغرافیایی : آلمان – دانشگاه کلن موسس : دانشگاه کلن- عبدالجواد فلاطوری سال تاسیس : ۱۹۶۵ وب سایت : http://orient.phil-fak.uni-koeln.de/24038.html
عبدالجواد فلاطوری (۱۳۰۴-۱۳۷۵ش.) فیلسوف، فقیه و اندیشمند شیعه ایرانی مقیم آلمان. فلاطوری پس از تحصیل در حوزه علمیه اصفهان و مشهد و تهران و نیز اخذ درجه لیسانس فلسفه از دانشگاه تهران به آلمان رفت و در دانشگاه کلن به او درجه پرفسوری عطا شد. او بنیانگذار کتابخانه شیعی در دانشگاه کلن آلمان و نیز آکادمی علوم اسلامی در این کشور است. فلاطوری با اقدام به اصلاح محتوای اسلامی کتابهای درسی مدارس آلمان و نیز چند کشور دیگر اروپایی، تلاش کرد نگرش اروپایی معاصر به اسلام را تغییر دهد. او معتقد بود باید دین را از فلسفه جدا کرد و همچنین از منتقدان فلسفه ملاصدرا بود. از فلاطوری بیش از ۱۵۰ کتاب، مقاله و گفتگو بر جای مانده است.
تأسیس کتابخانه شیعی در دانشگاه کلن
فلاطوری با حمایت پروفسور دکتر اروین گرف و دکتر ولفگانگ واگنر کتابخانه‌ای را برای تحقیق شیعه (در دانشگاه کلن) تأسیس نمود که در اروپا در نوع خود نمونه و از شهرتی بین المللی برخوردار است. وی برای بنیانگذاری این کتابخانه، در سفری تحقیقاتی به ایران، حدود ۴۰۰۰ جلد کتاب از شهرهای مشهد، اصفهان و تهران گردآورد و به آلمان منتقل کرد.
وی در نوزدهمین کنگره شرق شناسان آلمانی در فرایبورگ، برنامه‌ای را برای تحقیق شیعه ارائه نمود، که اساس آن بررسی تفکرات شرق (به صورتی که مورد قبول علمای مغرب زمین باشد) بود. پس از این سخنرانی، دانشگاه توبینگن از وی تقاضای «تهیه و تکمیل اطلس مذهبی» و دانشگاه بن، تقاضای «طرح اقلیتهای اسلامی» نمود. شروع کار تاسیس کتابخانه
فلاطوری در سفر تحقیقاتی به ایران به تقریب ۴۰۰۰ جلد کتاب از شهرهای مشهد، اصفهان و تهران گرد آورد و به سمینار شرق شناسی دانشگاه کلن منتقل کرد و بدین سان کتابخانه معارف شیعی در دانشگاه کلن بنیانگذاری شد مجموعه‌ای بیش از ده هزار کتاب درزمینه های مختلف تفکر شیعی، به خصوص شیعه اثناعشری، در خود جای داده است: تفاسیرقرآن، فقه، فلسفه و کلام، عرفان، اخلاق عملی و به خصوص علم اصول و مجموعه فتاوا،شامل مجموعه های چاپی قرن ۱۹ و ۲۰ که در نوع خود بی نظیر است اهمیت و جایگاه کتابخانه شيعه کُلن
يکى از اقدامهاى تاريخى در کشور آلمان، تأسيس کتابخانه تخصصى شيعه در ۱۹۶۵ بود. اين کتابخانه، نتيجه همدلى مؤسسه شرق شناسى دانشگاه کلن با پروفسور عبدالجواد فلاطورى بود. اين اقدام مهم هم در کارنامه علمى و فرهنگى فلاطورى درخششى ويژه دارد و هم از افتخارات بخش شرق شناسى دانشگاه کلن به حساب ميآيد ، سنگ اول اين تلاش جدى، افتتاح کتابخانه شيعه در سمينار شرق شناسى دانشگاه کلن بود که در نوع خود، يکى از مهم‌ترين کتابخانه هاى شيعى خارج از ايران محسوب مي‌شود!».
با درگذشت نابه هنگام فلاطورى، فعاليتهاى اين کتابخانه کم رونق شده است. ضرورى است اين کتابخانه تکميل و پررونق گردد تا بلکه خدمات رسانى علمى و فرهنگى آن به علاقه مندان و پژوهشگران سراسر جهان، بيش از پيش گردد. خدمات اين کتابخانه
اين کتابخانه همانند ديگر کتابخانه هاى تخصصى که خدمات رسانى سريع و خوبى براى پژوهشگران دارند، توانست کمک شايانى به پيشرفت پژوهش هاى علمى داشته باشد. صدها تحقيق، پاياننامه، مقاله و کتاب در اين کتابخانه به سامان رسيد و موضوعات بسيارى بر اساس منابع موجود در اين کتابخانه کار شد. خدمات رسانى اين کتابخانه به اندازهاى گسترده بود که پروفسور ورنر ديم (Werner Diem) رييس گروه شرق شناسى دانشگاه کلن در اين باره گفت: «اين کتابخانه تخصصى در نوع خود در دنياى غرب بزرگترين است و حقيقتاً به رحله الطالبين، يعنى قبله گاه دانش پژوهان مبدل گشت.
